Жаран цагаан адуу

Жаран цагаан адууны маань
Алаг нь хаана байна ах нар минь,
Зургаан хошуу нутгийн маань
Ард нь хаана байна эгч нар маань
Наян цагаан адууны маань
Алаг нь хаана байна ах нар минь
Найман хошуу нутгийн маань
Ард нь хаана байна эгч нар минь...

Урианхай ардын дуу. Тувачууд мөн өөрийн хэлээр ("Конгурей" https://www.youtube.com/watch?v=Bkc70BXDBec) дуулдаг дуу.

Манжийн эзлэн түрэмгийлэх бодлогыг эрслэн эсэргүүцэж байсан Баруун Монголчуудыг эр, эм, хүүхэд гэлтгүй хоморголон устгаж, бууж өгсөн иргэдийг тараан суурьшуулж үгүй хийжээ. Тэр үедээ 600 мянга орчим хүн амын 480 мянгыг хороосон тэмдэглэл түүхэнд үлдсэн бий. Баруун Монгол нутагт харуулын асуудлаар очсон манж түшмэл "20 хоног явахад нэг ч хүн таараагүй" гэж тэмдэглэсэн гэдэг.

Үлдсэн иргэдийн бослого хөдөлгөөнөөс сэрэмжилж бүх нум сумыг хурааж устган, зөвхөн Урианхайчуудыг ангийн арьс бэлтгэх үүрэгтэйгээр нум сум хэрэглэх эрхтэй нутагт нь түүхтэй. Магад энэ цаг үеэс, хөнөөгдөж, хөөгдөж үгүй болсон Монгол ард түмнээ үгүйлэн санагалзсан Урианхай түмний гуниг харууслаас эхтэй дуу болов уу.